Buurtwarmte, onderdeel van Energie Samen, en Buurkracht hebben een leerprogramma gehouden over de vraag hoe de beweging van onderop de middengroepen betrekt in de transitie naar aardgasvrije wijken. In dit leerprogramma bleek dat initiatiefnemers in een buurt er goed in slagen om de middengroepen te betrekken. Hoe ze dat doen, is uitgewerkt in de publicatie: “De middengroepen betrekken.” Deze publicatie is nu beschikbaar.
Op korte termijn worden besluiten genomen over warmtebronnen en wijkenaanpak. De consequenties voor burgers zijn groot. De overheid vraagt aan eigenaar-bewoners om zelf in hun woning en woongedrag te investeren. Groot vraagstuk daarbij is 'participatie'. Bij de besluitvormingsprocessen in de klimaattransitie zijn meestal enkel de koplopers, de mensen met een intrinsieke motivatie om zich in te zetten voor duurzaamheid, en de tegenstanders aanwezig. Het is dan ook van groot belang dat de betrokkenheid van burgers in de klimaattransitie zich verbreedt tot de middengroepen.
Het grote maatschappelijke vraagstuk hoe de middengroepen bij de energietransitie te betrekken, blijkt in de praktijk van aardgasvrije wijken en dorpen al vorm te krijgen. De energiecoöperaties en -initiatieven ontwikkelen zich als nieuwe organisaties waar gebruikers samen het lokaal eigendom van energie regelen. De beweging van onderop is daarbij actief bezig om de middengroepen te betrekken. De initiatieven slagen er goed in om de grote stap van koplopers naar middengroepen te maken.
Zeven rollen van middengroepen
De betrokken initiatieven en coöperaties vanuit Buurtwarmte en Buurkracht hebben zeven rollen ontdekt die middengroepen aannemen. Op basis van deze rollen gaan initiatiefnemers in de buurten relaties aan met middengroepen. Dankzij het bekrachtigen van middengroepen in hun rollen, lukt het de beweging van onderop om de grote stap te maken van koplopers naar middengroepen. Deze rollen en relaties zijn van een andere orde dan de rol van consument. Het buurtteam in de lokale initiatieven ziet middengroepen als mensen die onderdeel zijn van sociale structuren en gemeenschappen, met wie ze contact maken en een relatie aangaan.
Het betrekken van middengroepen vraagt borging van de beweging van onderop door de overheid
De energiecoöperaties en -initiatieven ontwikkelen zich als een vorm van nieuwe commons waar gebruikers samen bezit en beheer van energie regelen. De econoom en nobelprijswinnaar Elenor Ostrom heeft in de jaren ’60 van de vorige eeuw laten zien onder welke voorwaarden de commons goed werken. De erkenning van overheden dat de commons een eigen organisatievorm zijn, is één van die noodzakelijke voorwaarden. De beweging van onderop onderscheidt vier dimensies voor de verschillende overheden om deze ontwikkeling van de energie-initiatieven te borgen.
- Morele dimensie: erken de waarde van de nieuwe commons
- Financiële dimensie: erken de nieuwe commons als ‘zakelijke’ partner
- Bestuurlijke dimensie: creëer een speelveld voor ontwikkeling van de nieuwe commons
- Politieke dimensie: stel heldere kaders
Over het leerprogramma
Dit leerprogramma was onderdeel van de Participatietafel Energie van Duurzaam Door, een programma van RVO dat partijen bij elkaar brengt om van elkaar te leren over de klimaattransitie en een duurzame economie. De Participatietafel Energie is met Buurtwarmte | Energie Samen en Buurkracht een leerprogramma gestart over de vraag hoe de beweging van onderop middengroepen weet te betrekken bij de warmtetransitie voor aardgasvrije wijken en dorpen.
Voor meer informatie over dit rapport kunt u contact opnemen met Kirsten Notten.